Ayetullah Şehit Seyyid Hasan Müderris, İran’ın yakın tarihinde Şii ulemasının önde gelen ve etkili şahsiyetlerinden biri olup, iç despotizm ve dış sömürgeciliğe karşı mücadelenin öncülerindendi. Kendisi Meşrutiyet Devrimi ve İran’ın siyasi dönüşümlerinde kilit bir rol oynamıştır.

İran İslam Cumhuriyeti’nde 1 Aralık günü, onun şehadetinin anısına “Meclis Günü” olarak adlandırılmıştır. Bu yazıda direniş ve şehadet sembolü olan bu büyük şahsiyetin bazı özelliklerine ve mücadelelerine değinilecektir:

1- Dini bir lider ve cesur bir siyasetçi olarak, Kaçar İmparatorluğu’nun despotizmine ve sonrasında Rıza Şah Pehlevî’ye karşı mücadelesiyle, zulme ve adaletsizliğe karşı direnişin simgesi haline gelmesi.

2- Bağımsızlık ve milli egemenliğin önemine derin bir inanç sergilemesi ve halkın, ülkenin kaderini belirlemedeki rolünü vurgulaması.

3- Hukuki kurumların güçlendirilmesi gerektiğine vurgu yaparak, âlimlerin ve aydınların toplumun ilerlemesine yönelik rehberlik etmesinin önemine dikkat çekmesi.

4- Muhammed Ali Şah Kaçar’ın despotizmine karşı anayasanın doğru bir şekilde uygulanması ve halkın monarşi üzerindeki denetimi için direniş.

5- Meşrutiyet hareketini desteklemek ve güçlendirmek.

6- Millî Meclis’in kurulması.

7- Millî Meclis’in kabul ettiği yasaların denetlenmesi için beş müçtehidin üyelerinden biri olmak.

8- Üçüncü Meclis’te Tahran halkının temsilcisi olmak.

9- Rusya ve İngiltere’nin Morgan Shuster’ı görevden alma teklifini reddetmek.

10- 27 milletvekiliyle birlikte Millî Savunma Komitesi’ni kurarak, I. Dünya Savaşı’nda İran’ı savunmak için Kum’a gitmek.

11- Seyyid Hasan Müderris’in, Pehlevî dönemi Seyyid Ziya Tabatabai hükümetinin kurulmasının ardından, Müderris’in etkisi ve gücünden korkularak hapsedilmesi.

12- 1919 Antlaşması’na karşı durmak ve bu anlaşmanın İngiltere’nin nüfuzunu ve egemenliğini artırmasını engellemek amacıyla halkın düşüncesini harekete geçirmek.

13- Sömürgecilik ve emperyalizme bağlı olan bazı milletvekillerinin meşruiyet belgelerinin onaylanmasına karşı çıkmak.

14- Rıza Şah’ın cumhuriyet planına karşı olmak ve bu planın içeriğini açıklamak.

15- Rıza Şah’ı iç ve dış politikalardaki kötü yönetimi, anayasa ve meşrutiyet hükümetine karşı yaptığı eylemler ve suçluların malvarlıklarını devlete teslim etmemesi nedeniyle soruşturmak.

16- Rıza Şah’ın diktatörlük uygulamalarına karşı açık ve mantıklı bir şekilde karşı çıkmak.

17- Tahran halkının temsilcisi olarak, üçüncü dönemde başlayıp altıncı döneme kadar dört dönem boyunca Millî Meclis’te görev yapmak.

18- Şehit Müderris, İran’da İslam Cumhuriyeti fikrinin öncülerindendi. İran İslam Devrimi’nin lideri olan İmam Humeyni (r.a), kendisi de bir mücadeleci din âlimi olarak, konuşmalarında ve yazılarında sıkça Ayetullah Müderris gibi şahsiyetlere değinmiş ve onları direniş ve mücadele örnekleri olarak tanıtmıştır. İmam Humeyni, tıpkı Ayetullah Müderris gibi monarşi ve sömürgeciliğe karşıydı ve Şah’a karşı verilen mücadelede halk ve din âlimleri arasında birlik için aynı Ayetullah Müderris’in kullandığı ilkeleri kullanmıştır.

19- Şehadeti zehirle ve sarıkla boğularak gerçekleşmiştir: 8 Ekim 1928 akşamı, Tahran Emniyet Müdürü General Dergahi ve beraberindekiler, Şehit Müderris’in evine baskın düzenlediler ve onu önce Meşhed’e bağlı bir köye ve daha sonra ise uzak bir şehir olan Hâf’a sürgün ettiler. Şehit Müderris Hâf’ta bir askeri kalede hapsedildi ve sıkı güvenlik önlemleri altında tutuldu, ziyaretçi kabulü yasaklandı. Sürgün hayatı dokuz yıldan fazla sürdü. Sonunda 1 Aralık 1937 günü üç güvenlik görevlisi Şehit Ayetullah Müderris’in yanına giderek zorla ona zehirli çay içirdiler. Görevliler zehrin etkisini görmediklerinde Müderris’in sarığını namaz sırasında başından çıkarıp boynuna sardılar ve onu boğarak şehit ettiler. Şehit Müderris, Kaşmer şehrine defnedildi.

20- Şehit Müderris’in şehadeti, İran toplumu üzerinde derin bir etki bıraktı ve onun fedakârlık ve direniş anısını halkın zihninde ölümsüzleştirdi. İslam Devrimi’nden sonra Ayetullah Müderris’in kişiliği ve fedakârlıkları göz önüne alındığında, şehadet günü İran’ın resmi takviminde “Meclis Günü” olarak kabul edildi. Bu onun anısını ve adalet, bağımsızlık ve hukuk temelli bir hükümet kurma çabalarını yaşatmak amacıyla yapıldı. Şehit Müderris zulme karşı direnişin simgesi olarak her zaman saygı ve takdirle anılmaktadır. Ruhu şad, yolu ise aydınlık olsun.