Havza Haber Ajansı Meşhed muhabirinin raporuna göre, “Tahrir el-Şam ve Taliban Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar” konulu bilimsel bir toplantı, El-Mustafa üniversitesi Horasan temsilciliği tarafından düzenlendi ve İslam ve Dinler Üniversitesi öğretim üyesi Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Mehdi Fermaniyan bu toplantıya katıldı.

Bu toplantıda, her iki grubun düşünsel ve dini temelleri analiz edilerek fıkhi ve siyasi farklılıklarına vurgu yapıldı ve onların benzerliklerine dair düşünceler ele alındı ve eleştirildi.

Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Fermaniyan, bu iki cihatçı grubun farklılıklarını ve benzerliklerini dikkatlice inceledi ve şunları belirtti: “Bu iki grup, sadece siyasi ve askeri benzerliklerine dayalı olarak değerlendirilmemelidir çünkü dini ve düşünsel temellerde derin farklar vardır.”

Hüccetül-İslam Fermaniyan, Afganistan ve Suriye’deki son gelişmeleri de ele alarak, her iki grubun siyasi ve askeri süreçlerini şöyle açıkladı: “Bu iki ülkenin gelişmeleri benzer gibi görünse de siyasi benzerliklerinin, dini ve düşünsel benzerlikleriyle hiçbir ilişkisi olmadığını göz önünde bulundurmak gerekir.”

Afganistan ve Suriye’deki Gelişmeler: İki Grubun Siyasi Alandaki Benzerlikler ve Farklılıklar

Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Fermaniyan 2021’deki Afganistan olaylarına değinerek şunları söyledi:

“Amerikalı güçlerin çekilmesinin ardından Taliban hiçbir dirençle karşılaşmadan Afganistan’ı kontrol altına almayı başardı ve Afganistan İslam Emirliği’ni kurdu. Bu grup, Afganistan’ı hızla ele geçirdikten sonra kendi özel kurallarını Diobendi mezhebi ve Hanefi fıkhına dayalı olarak uygulamaya koydu.”

Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Fermaniyan sözlerine şöyle devam etti:

“Buna karşılık Tahrir el-Şam da Suriye’de hızlı bir şekilde Şam’ı ele geçirdi ve kendi yönetim sistemini kurdu. Bu iki olayı benzer olarak görmek yanlıştır çünkü mevcut analizler genellikle basitleştirmeye dayalıdır ve bu iki grup arasındaki fıkhi ve dini farkları göz ardı etmektedir.”

Taliban ile Tahrir el-Şam Arasındaki Fıkhi ve Dini Farklılıklar

Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Fermaniyan devamında Taliban ile Tahrir el-Şam arasındaki temel farkları detaylı bir şekilde ele alarak şunları söyledi: "Taliban, genellikle Diobendi mektebi ve Hanefi fıkhından etkilenmişken Tahrir el-Şam, selefi cihatçı ve fıkhi anlayışlara dayanmaktadır. Bu farklar özellikle cihat, sosyal politika ve dini karşıtlarla mücadele gibi fıkhi konularda belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır.”

Ardından bu konuda bazı örnekler vererek şunları ekledi: "Örneğin Taliban daha çok Hanefi fıkhına dayalı bir şekilde hareket etmektedir. Cihat ve askeri yöntemler konusunda da, selefi cihatçı anlayışlardan belirgin bir şekilde farklı olan kendi özel düşüncelerine sahiptir. Öte yandan Tahrir el-Şam ise selefi cihatçı düşüncelerden yoğun bir şekilde etkilenmiş olup, özellikle hadisçilik ve zahircilik üzerine odaklanmakta ve bu bakış açılarını dini metinlerin yorumlanmasında kullanmaktadır.”

Yüzeysel Benzerliklerin Analizi ve Yanlış Analizlerin Düzeltilmesi

Hüccetül-İslam Fermaniyan bu iki grup arasında var olan yüzeysel benzerliklere ve yanlış anlayışlara dikkat çekerek şunları söyledi:

“Bazı analizciler yanlış bir şekilde Tahrir el-Şam’ın Taliban’dan örnek aldığını düşünüyor. Bu analizler genellikle bu iki grup arasında saha düzeyinde gözlemlenen siyasi ve taktiksel benzerliklere dayanıyor ancak fıkhi ve ideolojik açıdan bu iki grup arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır.”

Daha sonra sözlerine şu şekilde devam etti: "Bu iki grup arasındaki benzerlikler daha çok siyasi ve stratejik alanlarda görülmektedir ancak fıkhi ve dini prensiplerinde bu benzerlikler yoktur.”

Sosyal ve Dini Konularda Fikirsel Farklılıklar

Dinler ve Mezhepler Üniversitesi öğretim üyesi olan Hüccetül-İslam Fermaniyan, bu iki grubun sosyal ve dini meselelerle ilgili yaklaşımlarındaki farklılıkları inceledi ve özellikle ceza nikahı, kabir ziyaretleri ve vesile edinme gibi konulara değindi. Bu konuda şunları söyledi: "Bazı selefi cihatçı gruplar örneğin Tahrir el-Şam, bu tür cihatları meşru kabul ederken, Diobendi mezhebine mensup olan Taliban bu tür meselelere fazla ilgi göstermemekte ve bunları reddetmektedir. Aynı zamanda Taliban tasavvufi eğilimlere şiddetle karşıdır oysa Tahrir el-Şam, birçok konuda selefi ve cihatçı düşüncelerine sadık kalmaktadır. Bu fikirsel farklılıklar, bu iki grup arasındaki derin ayrılıklara yol açmıştır.”

Hüccetül-İslam ve’l-Muslimin Fermaniyan, cihatçı grupların incelenmesinde dikkatli ve bilimsel analizlerin önemine vurgu yaptı ve şunları söyledi:

“Bu gruplar arasındaki yalnızca yüzeysel benzerliklere dayanmak doğru değildir.”

Üniversitesi öğretim üyesi Fermaniyan, sözlerine şöyle devam etti: "Bu gruplar arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri daha doğru bir şekilde anlamak için, onların fıkhi, kelami ve siyasi temellerine daha fazla odaklanmak gerekir. Diobendi mezhebi, Matüridi eğilimlere ve yorumcu anlayışlara daha yakınken selefi cihatçı gruplar örneğin Tahrir el-Şam, daha çok zahircilik ve hadisçilik üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu fıkhi ve kelami farklılıklar bu gruplar arasında derin ayrılıklara yol açmış ve bu gruplar, zaman zaman birbirleriyle işbirliği yapmış olsalar da ilişkilerinde bu farklar etkili olmuştur.”